Menşei Moğolistan olan köpekler, bu ülkenin coğrafyasının son derece zor ve aynı zamanda soğuk olmasından ötürü her zaman dayanıklı hayvanlar olarak dikkat çekerler.
Dünyanın geniş ülkelerinden birisi olarak kabul edilen Moğolistan, özel köpek cinslerine de ev sahipliği yapmasıyla dikkat çeker. Bunların farklı özellikleri söz konusu olsa bile genellikle sadık, güçlü, zeki ve enerjik olmaları öne çıkarken daha çok detay adına yazımıza göz atabilirsiniz.
Moğolistan, milattan önce 3 bin yıllarında göçebe toplulukların toplanma yeri haline gelmiştir. Xiongnu adındaki bir milletin egemenlik kurmasının ardından bu ülke adını daha geniş kitlelere Cengiz Han ile duyurmuştur. Moğolların da kurucu lider olarak kabul ettiği bu tarihi şahsiyet, ülke sınırlarını Orta Asya’dan Polonya’ya kadar genişletmesini bilmiştir. Moğol İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından 1924 yılında bu ülke kurulmuş, daha sonra Sovyet hakimiyetine girmiş ve en son olarak 1990 senesinde bağımsızlık kazanmıştır. İnsanların büyük bir kısmının göçebe şekilde yaşadığı ülkede, köpeklere olan ilgi her zaman çok yüksektir.
Menşei Moğolistan olan köpekler köklü bir geçmişe sahiptirler. Bu konuda yapılmış olan araştırmalar ise Moğolların bu hayvanları yaklaşık 15 bin sene önce evcilleştirdiğini bize gösteriyor. Buna dair ülkenin iç kesimlerinde bulunan mağara ve kayalarda birçok tasvir söz konusudur. Bu konuda bulunmuş olan en eski kanıt ise ülkenin Uvs Aimag bölgesindeki, 12 bin sene öncesine ait bir kaya mezarı tasviridir. Bunun yanı sıra 33 bin yıllık bir köpek kafatası da bu sevimli hayvanların Moğolistan sınırları içinde çok uzun yıllardan beri yaşadıklarını bize gösteriyor.
Moğolların en büyük hükümdarı olarak kabul edilen Cengiz Han döneminde, ordu içinde köpeklere önem verildiğini rahatlıkla ifade etmek lazım. Buna göre her askeri sefer sırasında en az 30 bin köpek düşmana karşı kullanılmıştır. İşte bu durum Cengiz Han’ın düşmana karşı kurmuş olduğu üstünlüğün temel nedenlerinden birisidir.
Menşei Moğolistan olan köpekler hakkında birçok tarihi kaynak da vardır. Ünlü gezgin Marco Polo, 1275 yılında Dünya Harikaları Kitabı içinde Moğol köpeklerine dair; ‘Hiç bu kadar boyut olarak büyük bir köpek görmemiştim, adeta bir eşekten farkı yoktu’ der. Sadece bu bile ülkeye özel ırkların ne kadar popüler olduğunun çok açık bir kanıtı olarak karşımıza çıkar.
Bunun yanı sıra Moğollar açısından bakıldığında köpeklerin daha farklı bir önemi de söz konusudur. Buna göre ilgili kültürde köpek, bir insanın önceki yaşamının enkarnasyonudur. İşte bundan ötürü köpekler için kutsal tanımlamasını yapmak kesinlikle doğrudur. Bu durum Moğolların ilgili hayvanları öldürmemelerinin temel nedenleri arasında bulunur.
Moğolların göçebe yaşam tarzına sahip olması da köpeklerin kullanım alanının çok geniş olduğunu bize gösterir. Sovyetler döneminde ise bazı doktor ve bilim adamları, köpeklerin hastalık yaydığını söyleyerek bunların öldürülmesi emrini vermeleri, bu ülkedeki ırkların geleceğini tehlikeye düşürmüştür. Bu da sayının düşmesine neden oldu.
Irkların sayısının azalmasının daha farklı nedenleri de vardır. Bunlardan bir diğeri ise Moğolların erkek köpekleri tercih etmelerdir. Bu durum dişilerin soylarının tehlikeye düşmesine neden olmuştur. Aynı zamanda Rusya’ya yapılan köpek kürkü ihracı daha değişik bir gerekçe olarak karşımıza çıkar.
Menşei Moğolistan olan köpekler tarih boyunca burada yaşayan insanlar tarafından değişik amaçlar için kullanılmıştır. Elbette bunların başında savaş geliyor. Dünyanın gelmiş geçmiş en büyük ordularından birisini kuran Moğol Cengiz Han, ordusunda sayısı 30.000’den fazla olan köpeklere yer vermiş ve düşmana çok büyük bir korku salmasını bilmiştir.
Moğolistan, dünyanın en geniş düzlüklerine sahip olan ülkelerinin başında gelir. Bu durum göçebe yaşamı da bir zorunluluk haline getirir. Böyle bir ortamda Moğollar hem kendilerini hem de sahip oldukları hayvan sürülerini başarılı bir biçimde koruyabilmek adına köpeklerden tarih boyunca faydalanmasını bilmişlerdir. Birçok değişik çoban köpeğinin söz konusu olduğunu hemen eklemek lazım. Tabi ki bu anlamda ilgili hayvanlar, yabani ırklara karşı tam anlamı ile bir alarm sistemi şeklinde tercih edilmişlerdir.
Ulaşım ise köpeklerin işlevsel olduğunu gösteren farklı bir amaçtır. Çünkü geniş olan ülkede halen bazı yerlere kızaklarla seyahat edilir. İşte bunları çekebilmek için köpeklerden faydalanılmıştır. Bu alışkanlık günümüzde de devam etmesinden ötürü köpeklere verilen değer çok yüksektir.
Menşei Moğolistan olan köpekler, avcılık konusunda en ideal ırkların başında gelir. Buna göre bazı türlerin çok hassas koku alma yetenekleri söz konusudur. Tarih boyunca ava çıkıldığında Moğollar bu köpekleri yanlarından eksik etmezlerdi. Bu açıdan bakıldığında köpekler bu ülkenin ayrılmayan bir parçası haline gelmişlerdir.
Mongolian Bankhar Dog olarak bilinen ırk aynı zamanda “Mongolian Livestock Guardian Dog” adıyla da dikkat çekerken temel özelliklerinden birisi sürü hayvanlarını korumaktır. Kurtlar, vahşi kediler ve diğer yırtıcılar gibi tehlikelere karşı sürüleri başarılı bir biçimde savunmalarının yanı sıra çok dayanıklıdırlar.
Mongolian Greyhound ya da bir diğer ifade ile Buryat-Mongol Wolfhound ise her zaman avcılık denildiğinde akla gelen ilk türdür. Hızlı ve atletik yapıları sayesinde avın peşinden uzun bir süre boyunca koşabilirler. Bunun yanı sıra koruma amacı için de tercih edilir.
Central Asian Shepherd Dog ise Moğolistan’ın çevresindeki bölgelerde de bulunmasının yanı sıra oldukça işlevseldirler. Çünkü koruma, sürü yönetimi, savaş ve daha birçok değişik amaç için kullanılırlar. Steppe Borzoi türü köpekler, vahşi hayvanların avlanmasında tercih edilir.
Menşei Moğolistan olan köpekler, Cengiz Han döneminde dünyanın farklı yerlerine yayılmıştır. Özellikle Moğol ordularının Avrupa içlerine kadar gelmesinden sonra birçok ülke bu ülkenin köpekleriyle ilk defa tanışmışlardır. Tabi ki ilerleyen dönemlerde bu iş daha profesyonel bir hale gelmiştir. Köpek ihracı şeklinde devam etmiştir.
Günümüzde köpek beslemek bu ülke sınırları içinde halen çok yaygındır. Göçebe yaşam hayatının ülkenin çok büyük bir kısmında devam etmesinden dolayı köpekler koruma amaçları için yaygın olarak tercih ediliyorlar. Sürüleri ve mülkleri korumak, vahşi hayvanları uzakta tutmak, mülklerin başarılı şekilde güvenliğini sağlamak köpeklerin temel görevleri arasında karşımıza çıkar.
Aynı zamanda, avcılık amaçlarıyla da köpek besleyen birçok Moğol vardır. Geleneksel avcılık yöntemleri için özel olarak yetiştirilen köpekler, yüzlerce yıldan beri bu ülkenin var olan kültürünün çok önemli bir parçası haline gelmişlerdir.
Şehir merkezlerinde ise köpek beslemek eskiye göre daha yaygın bir hal almaya başlamıştır. Üstelik bu durum sadece müstakil ve bahçeli evlerle sınırlı değildir. Aynı zamanda apartman dairelerinde de birçok Moğol köpek beslemektedir.
Tüm bunlar göz önüne alındığında, günümüzde Moğollarda köpek besleniyor olsa da bu besleme alışkanlığı kültürel, ekonomik ve yaşam tarzı faktörlerine bağlı bir biçimde değişiklik gösterir. Moğol devletinin bakış açısı ise eskiye göre daha pragmatiktir. Yani köpekler birçok değişik iş için kullanılır. Bunların başında polis ve ordunun güvenliği belli konularda sağlaması öne çıkar. Aynı zamanda ülkede yetiştirilmiş olan köpekler, arama ve kurtarma faaliyetlerinde de tercih edilir. Bu konuda mevcut köpek ırklarının başarılı olduğunu ifade etmek şarttır.